از کتاب
مجموعهى ورام از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده که به بعضى از شاگردانش روزى
فرمود: چه چیز از من آموختى؟
عرضکرد: آقا
من از شما هشت مسأله یاد گرفتم حضرت فرمود آنها را بیان کن تا بشناسم عرضکرد اول
دیدم هر دوستى هنگام مردن از دوستش جدا مىشود سپس همتم را مصرف کردم دوستى انتخاب
کنم که هیچ وقت از من جدا نشود بلکه مونس و یار تنهائى من باشد و آن دوست عمل خیر
است که هیچ گاه از صاحبش جدا نمیشود. حضرت فرمود احسن بر تو بخدا.
دوم گفت
مردمى را دیدم بحسب و نسبشان افتخار مىکنند و گروهى را دیدم بمال و فرزندشان
افتخار میکنند ولى من دیدم که در اینها فخرى نیست و فخر بزرگ را در قول خداى
تعالى دیدم که مىفرماید: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ» «1»
گرامىترین شمادر پیشگاه خدا پرهیزگارترین شماست (1) پس من سعى و کوشش کردم که در
پیشگاه خدا گرامى باشم فرمود
«احسنت و
اللَّه»
سوم- مردم
را سرگرم لهو و لعب دیدم و شنیدم گفتهى خداى تعالى را که مىفرماید: «وَ أَمَّا
مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوى» «1» و اما
کسى که از مقام عظمت پروردگار بترسد و مانع شود نفسش را از هوسها همانا بهشت
جایگاه اوست پس کوشش کردم که هوس را از خود دور کنم تا اینکه بر طاعت خدا ثابت
باشم فرمود
احسنت و
اللَّه.
چهارم- دیدم
هر کس که چیزى پیدا میکند در نگهداریش کوشش میکند و آن را گرامى دارد ولى من شنیدم
که خداى تعالى مىفرماید: «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً
فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ» «2» کیست آنکه وام بدهد خدا را وامى
نیکو پس خدا براى او چند برابر کند و براى اوست پاداشى سودمند پس من چندین برابر
را دوست داشتم و ندیدم من چیزى را بهتر براى حفظ از آنچه که در پیش خداست پس هر چه
پیدا کردم او را در راه خدا انفاق مىکنم تا پس انداز روز نیازمندیم باشد فرمود
احسنت و
اللَّه.
پنجم- دیدم
مردم را که گروهى بر گروه دیگر حسد میورزند و گفتهى خداى تعالى را شنیدم که
میفرماید: «نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ
رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً
سُخْرِیًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ» «3» و ما روزى ایشانرا
بینشان بخش مىکنیم در زندگانى دنیا و بلند گردانیم بعضى از ایشان را بر بعضى در
مراتب و درجات تا برخى برخى دیگر را به کار بگیرند و رحمت پروردگار تو بهتر است از
آنچه که گرد مىآورند (1) پس چون شناختم که رحمت پروردگار بهتر است از آنچه که
ایشان گرد مىآورند بهیچ کس حسد نورزیدم و بر آنچه از دستم رفت افسوس نخوردم فرمود
احسنت و
اللَّه.
ششم- دیدم
دشمنى مردم را بعضى بر بعض دیگر در سراى دنیا و کینههائى که در دلشان هست و شنیدم
گفتهى خداى را که میفرماید «إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ
عَدُوًّا» «1» همانا شیطان براى شما دشمن است پس او را دشمن خود بگیرید پس سرگرم
عداوت شیطان شدم از عداوت غیر شیطان فرمود
احسنت و
اللَّه.
هفتم- دیدم
که مردم سعى و کوشش میکنند در پیدا کردن روزى و شنیدم گفتهى خداى تعالى را که
فرموده «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» «2» نیافریدم
جن و انس را مگر براى عبادت و بندگى و نیز فرموده: ما
أُرِیدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِیدُ أَنْ یُطْعِمُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ
الْمَتِینُ» «3» نمیخواهم از ایشان روزى و نمیخواهم از ایشان که طعام بدهند
همانا او روزى دهنده و صاحب نیروئى قویست پس من دانستم که همانا وعدهى خدا درست
است و گفته او راست است پس تا هنگام وعدهى خدا صبر کردم و بگفتهى او راضى شدم و
مشغول اعمالخودم شدم فرمود
احسنت و
اللَّه.
(1) هشتم-
دیدم گروهى را که از سلامتى بدنشان حرف میزنند و گروهى از فراوانى ثروت سخن
میگویند و گروهى از خلقت و آفرینش دیگران صحبت میکنند و من شنیدم که خداى تعالى
میفرماید:
«وَ مَنْ
یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً
وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى
اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ
لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً» «1» و هر کس از خدا بپرهیزد خدا براى او محلى قرار میدهد
و روزى میرساند براى او از جایى که گمان ندارد و هر کس که توکل بخدا کند او را
کافیست همانا خداوند کارش را تامین میکند و براى هر چیزى وقتى قرار داده پس من
توکل بر خدا کردم و از غیر او بریدم.
حضرت بآن
شاگرد فرمود بخدا سوگند که تورات و انجیل و زبور و قرآن و دیگر کتابهاى آسمانى به
همین مسائل برمیگردند
ارشاد القلوب-ترجمه رضایى، ج1، ص: 43
